W latach 50 - tych ubiegłego wieku, czeski neurolog, Vaclav Vojta opracował metodę leczenia dysfunkcji nerwowo - mięśniowych poprzez stymulację ośrodkowego układu nerwowego1 za pomocą ruchu.
Metoda Vojty zakłada, że "podstawą aktywności ruchowej jest reakcja na bodziec"2. Niezwykle ważną rolę odgrywa układ sterujący (odpowiedzialny za poprawne odbieranie i przekazywanie bodźców), a pewne podstawowe ruchy tj. wyprost kręgosłupa, pełny zakres ruchomości kończyn itd. są trwale zapisane w naszym genotypie. W przypadku uszkodzenia układu sterującego dochodzi do dysfunkcji i ubytków ruchowych, które można zlikwidować bodźcując OUN. Celem jest zaktywizowanie podstawowych odruchów, jakimi są przetaczanie się oraz pełzanie - to one odpowiadają za prawidłowe przejście do kolejnych faz rozwoju u dziecka, czyli do raczkowania, siadania, wstawania oraz chodzenia. Vaclav Vojta usystematyzował również występowanie poszczególnych faz rozwoju i podał wiek, w jakim powinny się one u dziecka pojawić, dzięki czemu rodzice samodzielnie mogą zauważyć występowanie nieprawidłowości u swojej pociechy np. kiedy dziewięciomiesięczne dziecko samodzielnie nie siedzi, wówczas należy udać się do specjalisty.
Całość składowych stanowi bazę do terapii. Rozpoczyna się ona od sprawdzenia poprawności reakcji ułożeniowych u dziecka. Reakcje ułożeniowe to sposób w jaki dziecko kontroluje swoje ciało w przestrzeni. Na tej podstawie ustala się poziom sprawności dziecka oraz natężenie bodźcowania w czasie leczenia.
Vojta wskazał "strefy wyzwolenia" (czyli miejsca przebiegu nerwów najpłycej pod skórą), które pod naciskiem dłoni terapeuty wywołują odpowiednią reakcję organizmu, przez co finalnie uzyskuje się ruchy pełzania i przetaczania. Przykładami takich "stref wyzwolenia" są guz piętowy, dolny kąt łopatki, mięsień pośladkowy średni.
Oprócz testu pozycji ułożeniowych w pracy terapeuty z dzieckiem (max. 30 min), bardzo ważnym i najtrudniejszym elementem jest samodzielna praca rodzica z dzieckiem w domu. Co prawda rodzic otrzymuje stosowne przeszkolenie w zakresie przeprowadzania rehabilitacji w domu i chociaż sama idea jest fantastyczna, a rezultaty rewelacyjne, to metoda ma jeden spory minus, a mianowicie jest dosyć bolesna. Niemowlęta płaczą podczas całej terapii, co w przypadku jej kontynuowania w domu jest bardzo ciężkie. Nikt nie chce sprawiać bólu swojemu dziecku, więc rodzic toczy wewnętrzną walkę - przeprowadzić terapię sumiennie, czy delikatnie odpuścić? Systematyczność oraz rzetelność w przeprowadzeniu terapii są kluczowe, więc mimo swoich obaw należy pamiętać, że metoda Vojty zdobyła uznanie na całym świecie, ponieważ dzięki niej można zniwelować, bądź całkowicie zlikwidować wszelkie nieprawidłowości rozwoju psychomotorycznego oraz leczyć wady postawy, asymetrie ciała, niedowłady, dziecięce porażenie mózgowe itp. Jest godna polecenia i jest jedną z najlepszych metod rehabilitacyjnych.
1. Ośrodkowy układ nerwowy (OUN): składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.
2. pod red. A. Zembaty, 2003, Kinezyterapia tom II, Kraków, wyd. "KASPER"
Katarzyna Rodak
