Kiedy klasyczne baśnie i tradycyjne formy się zestarzały, a motywy mają się dobrze…
Kto nie słyszał o domku na kurzych nogach? Trudno znaleźć kogoś takiego. Lecz kto słyszał o troskliwej Babie Jadze, wychowującej trochę niesforną, żądną przygód wnuczkę, która marzy o przeciwstawieniu się przeznaczeniu? Na kogoś takiego na pewno nie trafimy już tak szybko. Sama lubię wszelkie nietypowe pomysły na powszechnie znane, tradycyjne elementy. Interesuję się nieco folklorem, właśnie między innymi motywem chatki na kurzych łapach, więc gdy dostrzegłam książkę opisaną jako spotkanie jej mieszkanki z „Anią z Zielonego Wzgórza”, wiedziałam, że nie mogę jej ominąć. Z tą drugą bowiem „spędziłam dzieciństwo”.
Mieszkająca z babcią, Babą Jagą, dwunastoletnia Marinka marzy o normalnym życiu i zaprzyjaźnieniu się z żywymi. Ma już dość tego, że ich dom na kurzych łapach ciągle się przemieszcza; dość ma wiszącego nad nią przeznaczenia, wedle którego babcia ma zostać strażniczką bramy między światami, by przeprowadzać przez nią zmarłych. Pewnego razu, mimo przestróg, dziewczynka oddala się od domu– przygoda kusi ją za bardzo.
Główna bohaterka postrzega świat w sposób rozsądny. Mimo wielkich marzeń i zachowań uroczego urwisa, nie irytuje, a wywołuje uśmiech na twarzy. Bardzo łatwo ją polubić, co jest ogromnym plusem. Z lekką ironią, z którą pisze autorka, pierwszoosobowa narracja nabrała naprawdę ciekawego tonu. Opis kochanej babci, jej wielkiego, pokrytego brodawkami nosa oraz chustki w czaszki i kwiaty, naprawa rozwalającego się płotka z czaszek i kości udowych, nadały powieści lekkiej groteski. Podoba mi się ten klimat, ponieważ nie ma w nim przesady. Co więcej, to wciąż historia o marzeniach dziecka, które patrzy na świat po swojemu i nie chce powielać wzorców czy podążać ścieżką wymyśloną jeszcze przed jego narodzinami. Pokazuje, jak ważne są przyjaźń i miłość; jak istotna jest dla dzieci grupa rówieśnicza i potrzeba zabawy z nimi oraz okazywanie sobie uczuć w ścianach swojego domu. Tę drugą rozumiem przez szacunek do osób starszych, troskę i, co w „Domu na kurzych łapach” odegrało sporą rolę, problem sieroctwa. Pisząc o dzisiejszych czasach mam wprawdzie bardziej na myśli zjawisko takie jak eurosieroctwo, jednak tu problem został ujęty klasycznie – dziewczynka wychowywana jest przez babcię i mimo jej ciepła i dobroci, odczuwa potrzebę pamięci o rodzicach. Dziecko potrzebuje bowiem wzorów, ale musi też nauczyć się życia na własnych błędach – i właśnie to, trochę między wierszami, pokazuje ta książka.
Wydaje mi się, że czerpiąc z klasycznych elementów, prezentując je w innym świetle, autorka stworzyła powieść bardzo uniwersalną. Starsi, znający bardziej „oklepany” motyw złej Baby Jagi, uśmiechną się pewnie na pomysł i przypomną sobie dzieciństwo pełne rozmaitych, czasem szalonych pomysłów, czasem porażek, ale i wielu innych elementów nam znanych. Być może znów zobaczą świat oczami dziecka? Na dobrą baśń, nawet napisaną współczesnym językiem, nigdy nie jest za późno. Dzięki niemu, młodzi czytelnicy też ze śmiechem mogą przez jej strony przemknąć, niczym taka chatka na łapkach, a nawet wyciągnąć pewne wnioski. Warto marzyć, działać i uzmysłowić sobie, jak wiele mogą zdziałać przyjaźń i szczerość.
To piękna powieść o poszukiwaniu „dziecięcego ja” i przyjaźni napisana w zabawnym stylu, który niewątpliwie trafi do wielu grup czytelniczych. Jest to tytuł, jakich obecnie brakuje, a więc wyważony, niebanalny i autentycznie interesujący. Przypomina, co jest w życiu naprawdę ważne.
Sophie Anderson, „Dom na kurzych łapach”, Wydawnictwo Young, 2019.
Kinga Żukowska
