Czym jest ADHD?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, znany pod nazwą ADHD jest zaburzeniem rozwojowym. Przejawia się ono zwiększonymi, niż wynika to dla specyfiki danego wieku dziecka, trudnościami z koncentracją uwagi, kontrolą zachowań, czy opanowywaniem impulsów. Powoduje to kłopoty w odrabianiu prac domowych, wykonywaniu do końca zadań zgodnie z instrukcją, nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów z rówieśnikami. Efektem tego mogą być trudności dziecka w adekwatnym przystosowaniu się do różnych sytuacji, nie tylko teraz, ale również w dorosłości. Dlatego też niezwykle ważne jest zaangażowanie rodziców w odpowiednią opiekę nad dzieckiem, pozwalającą na zachowanie zdrowia w całej rodzinie.
Źródła nadpobudliwości psychoruchowej
Przyczyny występowania ADHD, psychologicznego zaburzenia okresu dzieciństwa, mają naturę biologiczną i są w ostatnich latach bardzo intensywnie badane. Dzięki szybkiemu rozwojowi genetyki molekularnej poznane są już dwa geny, które są odpowiedzialne za nadpobudliwość psychoruchową. U wielu dzieci z ADHD stwierdza się właśnie wrodzoną postać tego zaburzenia. Trudności w koncentracji uwagi wyjaśnia również niedobór dopaminy, neuroprzekaźnika produkowanego m.in. przez grupy komórek nerwowych odpowiedzialnych za zdolność skupienia i filtrowania bodźców rozpraszających z zewnątrz jak i wewnątrz organizmu. ADHD nie jest rzadkie, jego diagnozę można by postawić u ok. 5% populacji, częściej u chłopców. Badania naukowe pokazują, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi generalnie jest zaburzeniem samoregulacji, tzn. tego jak osoba, sobą zarządza w kontekście wymogów zachowań społecznych i perspektywie czasu.
„Sposoby ujarzmiania” ADHD
Początkiem drogi „ujarzmiania” ADHD jest zrozumienie dziecka, jego trudności w odraczaniu swojej reakcji na aktualnie działający bodziec i zaburzonego poczucia czasu, zdolności przenoszenia swojej uwagi z „tu i teraz” na przyszłość. Dopiero, gdy dobrze rozumiemy mechanizmy funkcjonowania i odczucia dziecka, możemy mu skutecznie pomóc. Dlatego też, podstawą leczenia jest psychoedukacja, by zarówno dziecko, jak i jego najbliższe otoczenie, rodzice, nauczyciele zdobyli stosowną i aktualną wiedzę na temat ADHD. Trzeba przy tym pamiętać, że każde dziecko jest jednostkowe, a jego kontekst rodziny niepowtarzalny, dlatego też w terapii, która jest kolejną metodą pomocy, bardzo ważne jest indywidualne podejście.
Psychoterapia, która opiera się na współpracy psychologa z dzieckiem i jego rodzicami, a czasami również jego rodzeństwem jest formą pomocy, która w swoim założeniu ma zmianę. Wprowadzenie modyfikacji w zasady codziennego życia rodziny jest konieczne, by móc wychowywać swoje dziecko na osobę, która będzie potrafiła dobrze zaadaptować się do rzeczywistości w dorosłym życiu. Terapię poznawczo – behawioralną, która uczy sposobu postępowania i pracy z dzieckiem z nadpobudliwością psychoruchową, uznaje się za najbardziej efektywną. Ma ona prowadzić do poprawy samooceny dziecka, terapii zaburzeń uwagi i rozwoju umiejętności społecznych. Modyfikację zachowań wprowadza się poprzez zastosowanie systemu kar i nagród, w którym wygaszane są złe, a wzmacniane dobre nawyki.
Dieta jest wpierającą formą pomocy, której skuteczność nie jest w żaden sposób udokumentowana.
Biofeedback jest metodą wspomagającą, która uczy innego sposobu reagowania, przez co wpływa na koncentrację uwagi i nadruchliwość.
Niefarmakologiczne formy pomocy są podstawowe i u wielu dzieci wystarczające. Farmakoterapia jest ostatecznością, która może pomóc jedynie w złagodzeniu objawów, ale nie jest w stanie wyleczyć z ADHD, ani zastąpić terapii, dlatego tez powinna być stosowana równolegle do niej. W leczeniu farmakologicznym stosuje się przede wszystkim leki psychostymulujące, w dalszej kolejności trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory i inne. Należy jednak pamiętać o ryzyku wystąpienia działań niepożądanych stosowanych leków i przez cały okres ich stosowania być pod stałą kontrolą lekarza.
Bibliografia:
Barkley, R. A. (2009). ADHD. Podjąć wyzwanie. Kompletny przewodnik dla rodziców. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Kiryluk, B., Waś, A., Otapowicz, D. i Sendrowski, K. (2011). Czy możemy pomóc dziecku nadpobudliwemu? Sposoby leczenia ADHD. Neurologia dziecięca, 20 (41), 111-114.
Wilkes, J. (2013). AD(H)D. Mały poradnik. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła
Opracowanie: Ilona Gajowiak
