1000 pierwszych dni to niezwykle ważny okres w życiu każdego człowieka. W tym czasie dziecko wymaga szczególnej opieki, ochrony i troski.
Chociaż z jednej strony jest niezwykle ciekawe świata, szybko się zmienia i uczy nowych umiejętności, to z drugiej nadal jest bardzo wrażliwe na wpływ czynników z otaczającego środowiska. Mogą one wpłynąć na rytm jego rozwoju, w tym funkcjonowanie układu odpornościowego. Jak wspierać i dbać o harmonijne kształtowanie się odporności i za co odpowiada układ immunologiczny? Poznaj odpowiedzi na najczęstsze pytania rodziców!
1. Czym jest układ odpornościowy i za co jest odpowiedzialny?
Odporność to zespół reakcji obronnych, posiadający zdolność odróżniania „obcych”, czyli chorobotwórczych drobnoustrojów, od „swoich” dobrych bakterii i wywoływania reakcji mających na celu zniszczenie i eliminację zagrożeń. Dzięki tym działaniom organizm może zwalczać infekcje wirusowe czy bakteryjne. W ciele człowieka istnieją dwa główne miejsca, w których dochodzi do bezpośredniego kontaktu organizmu z drobnoustrojami pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego. Są to: skóra i błony śluzowe pokrywające m.in. układ pokarmowy i oddechowy.
2. Jak i kiedy rozwija się odporność?
Układ odpornościowy intensywnie kształtuje się przez cały okres ciąży oraz w pierwszych latach życia dziecka. Po narodzinach odporność nie jest jeszcze w pełni dojrzała, jej rozwój to dynamiczny i długotrwały proces, który potrzebuje wsparcia – m.in. poprzez dietę. W czasie ciąży brzuch mamy jest dla dziecka bezpiecznym środowiskiem, jednak w chwili narodzin młody organizm wkracza w przestrzeń pełną zagrożeń, takich jak np. bakterie czy wirusy. Początkowo dziecko jest chronione przed infekcjami głównie dzięki przeciwciałom, które otrzymało przez łożysko mamy. Przeciwciała te zanikają jednak do 6. miesiąca życia niemowlęcia, jednocześnie jego organizm wytwarza swoje własne przeciwciała ale nie wytwarza ich jeszcze w odpowiedniej ilości. To dlatego podstawowym ich źródłem dla dziecka jest mleko matki. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przez pierwsze pół roku życia najlepszym sposobem żywienia dziecka, które zapewni mu pożądaną ochronę, jest karmienie piersią.
3. Jakie składniki odżywcze mają ważne znaczenie dla odporności?
Najlepszym pokarmem wzmacniającym odporność dziecka jest mleko kobiece, które zawiera unikalną kompozycję składników oraz przeciwciał dopasowanych do potrzeb niemowlęcia. Mleko mamy zawiera także witaminy A i C, mające istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Nie ma jednak w nim wystarczającej ilości witaminy D, dlatego niemowlętom karmionym piersią zaleca się dodatkowe jej dostarczanie. Dziecku w wieku 0-6 miesięcy należy podawać dawkę 400 jednostek międzynarodowych witaminy D, a między 6. a 12. miesiącem życia – 400-600 j.m. Po 12 miesiącu 600-1000 j.m. witaminy D/dobę. Suplementację zawsze należy wcześniej skonsultować z pediatrą[1].
4. Dlaczego istnieje silna zależność między układem odpornościowym a pokarmowym?
W układzie pokarmowym znajduje się około 70-80% wszystkich komórek odpornościowych, co oznacza, że najlepszym wsparciem dla budującej się odporności dziecka jest prawidłowa dieta, która powinna być bogata m.in. w witaminy A, C i D. Jeżeli z jakiegoś powodu mama nie może karmić piersią, niemowlę powinno być karmione mlekiem modyfikowanym wspierającym jego prawidłowy rozwój. Wyniki najnowszych badań nad składem pokarmu kobiecego pozwoliły na opracowanie udoskonalonej formuły nowej generacji dla wsparcia układu odpornościowego: Bebilon 2 z Pronutra – ADVANCE[2]. Jako jedyna łączy ona unikalny proces z wyjątkową kompozycją składników, w tym witaminami A, C i D, kompozycją oligosacharydów GOS/FOS, inspirowaną oligosacharydami występującymi w mleku matki oraz wielonienasyconymi kwasami tłuszczowym DHA i ALA.
5. Czy odporność jest cechą wrodzoną, tzn. jeśli rodzeństwo i rodzice często chorują, to dziecko też będzie?
Każdy organizm ludzki posiada dwa systemy obronne – odporność wrodzoną i nabytą. Wrodzoną mamy już od urodzenia i nie ulega ona zmianom, natomiast odporność nabyta wykształca się dopiero poprzez kontakt z wirusami czy bakteriami. To właśnie dzięki takim spotkaniom z „wrogami” organizm uczy się, jak rozpoznawać zagrożenia, jak reagować i walczyć z nimi oraz jak zapamiętywać właściwą reakcję na nie, by kolejnym razem skutecznie je wyeliminować. Warto pamiętać, że w tym samym czasie układ odpornościowy uczy się, jak rozpoznawać własne dobre bakterie bytujące w przewodzie pokarmowym – odgrywające ważną rolę w funkcjonowaniu odporności.
6. Co z odpornością dziecka, które pozotaje pod opieką w placówkach, takich jak żłobek czy przedszkole?
Dzieci uczęszczające do żłobków i przedszkoli są podatniejsze na infekcje. To w skupiskach ludzi występuje większe ryzyko kontaktu z drobnoustrojami, z którymi wcześniej młody organizm nie miał styczności i jeszcze dokładnie nie wie, jak prawidłowo się przed nim bronić. Wsparciem w tym okresie powinna być odpowiednio zbilansowana dieta.
Zdaniem eksperta:
Częste infekcje – zarówno w żłobkach, jak i w przedszkolach – wynikają też z tego, że rozłąka z rodzicami to dla malucha prawdziwe przeżycie. Warto pamiętać, że układ odpornościowy stanowi ważną część całego organizmu i jego działanie jest uzależnione od pozostałych układów. Stres i zdenerwowanie może wpływać na osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego.
Marta Łapińska, ekspert Bebilon 2
7. Jak wspierać odporność dziecka od niemowlęcia po przedszkolaka?
Kluczowe znaczenie dla rozwoju i funkcjonowania układu odpornościowego ma dieta. Ten proces można wspierać również poprzez aktywność fizyczną oraz różnego rodzaju zabawy. Podstawą budowania odporności powinny być codzienne spacery na świeżym powietrzu połączone z ruchem – wówczas są również idealną okazją do tego, by dziecko mogło doświadczać świata w pełni. Podczas tych wyjść młody organizm powinien przyzwyczajać się, że warunki na zewnątrz są inne niż te panujące w domu. Nie powinno się unikać spacerów nawet w mniej sprzyjającą pogodę – śnieg czy deszcz to idealny trening dla układu immunologicznego. Dobrym pomysłem dla wspierania odporności są także różnego rodzaju wycieczki, ponieważ zmiana klimatu pomaga wzmacniać mechanizmy obronne organizmu, a poza tym dostarcza dziecku nowych doznań.
8. Czy kolejne infekcje i przebyte choroby podnoszą odporność dziecka?
Tak. Układ odpornościowy działa inteligentnie – uczy się i kształtuje całe życie. Warto pamiętać, że odporność rozwija się nawet do około 12. roku życia, a niezwykle intensywnie ten proces zachodzi w pierwszych 3 latach życia dziecka. Po pewnym czasie układ odpornościowy nabiera wprawy w przetwarzaniu, analizowaniu i reagowaniu na sygnały ze środowiska. Kontakt z drobnoustrojami ćwiczy go, dzięki czemu system obronny wie, jak z walczyć z zagrożeniami przy kolejnym spotkaniu.
Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.
[1] Poradnik karmienia piersią, wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Warszawa 2016.
[2] Bebilon 2 z Pronutra – ADVANCE zgodnie z przepisami prawa zawiera witaminy A, C i D dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.
Informacja prasowa
