Zespół Aspergera to zaburzenie rozwojowe, znajdujące się w autystycznym spektrum.. Przypuszcza się też, że może mieć on podłoże genetyczne, jednak i to nie zostało precyzyjnie określone.
Współwystępują z nim różne zaburzenia psychopatologiczne. Wymienia się tu m.in. skłonności depresyjne, zaburzenia uwagi, motoryki, objawy natręctw, zachowania agresywne, ADHD i fobie społeczne.
Osoby z Zespołem Aspergera nie rozumieją różnych procesów społecznych i nie rozumieją powszechnie znanych wskazówek niewerbalnych takich jak: mimika, zachowanie, gesty, prozodia. Bardzo często zachowują się tak samo w różnych sytuacjach społecznych (np. bardzo formalnie) i w taki sam sposób do różnych ludzi (np. rówieśników i nieznajomych). Osoby takie nie chwytają znaczenia metafor, aluzji, sarkazmu. Nie umieją odczytywać czyichś emocji, ale same również nie są w stanie opisać swoich lęków ani uczuć. Z tego też powodu dochodzi do różnego rodzaju nieporozumień i napięć, bo ci ludzie nie są świadomi, że swoim postępowaniem mogą ranić uczucia drugiego człowieka. Często zachowują się nieadekwatnie do sytuacji (np. śmieją się w sytuacji wymagającej powagi) lub ich reakcje są zanadto emocjonalne. Wszystkie problemy w sferze społecznej, dodane do kłopotów sensorycznych powodują, że ludzie z Zespołem Aspergera często nie chcą w ogóle podejmować prób nawiązania z kimkolwiek kontaktu.
Osoby z Zespołem Aspergera myślą bardzo dosłownie, ponieważ nie chwytają ani metafor, ani podtekstów. Za to całkiem dobrze funkcjonuje u nich pamięć wizualna. Ludzie ci są wzrokowcami, dlatego też mają tendencję do zapamiętywania czegoś za pomocą scen i obrazków. Łatwiej też przypominają sobie coś, co zostało im pokazane aniżeli powiedziane. To bardzo często przedkłada się na ich wyjątkową pamięć długoterminową. Osoby takie są w stanie przypomnieć sobie coś ze swoich bardzo wczesnych lat; potrafią wymienić duże ilości faktów. Niekiedy, głównie dzieci, mogą posiadać wyjątkowo wielki, jak na swój wiek, zasób słownictwa i bardzo dokładnie rozumieć znaczenie poszczególnych wyrazów. Jeśli chodzi o pamięć słuchową krótką, to jest ona bardzo słaba, zwłaszcza jeśli oprócz Zespołu Aspergera, osoba taka ma również ADD lub ADHD.
Kolejnym problemem osób z Zespołem Aspergera jest myślenie perspektywiczne. Ludzie ci mają problem z przewidzeniem prawdopodobnych skutków, jakie coś może mieć w przyszłości. Ciężko im wybierać spośród kilku możliwości, dlatego też mają skłonności do nieprzemyślanego wyboru lub do jego braku. Jest to spowodowane tym, że osoby takie nie lubią żadnych dwuznaczności i postrzegają świat w kategoriach biało – czarnych. Kiedy obiorą jedną metodę postępowania, konsekwentnie się jej trzymają, nawet wtedy, kiedy widzą, że nie przynosi ona rezultatów. Dlatego też osoby takie, a w szczególności dzieci, dobrze reagują na zestawy działań rutynowych i bardziej niż inni nie lubią zmian i niespodzianek. Osoby z Zespołem Aspergera mają trudności w uogólnianiu nabytych umiejętności, gdyż nie przenoszą ich instynktownie na inne sytuacje.
Inną cechą tych osób mogą być (choć niekoniecznie) skłonności do perfekcjonizmu oraz lęk przed krytyką i oceną. Porażka jest dla nich czymś przygniatającym, dlatego też nie podejmują się zadań, w których obawiają się popełnić jakiś błąd. Ludzie ci nie podejmują rywalizacji, gdyż naraża ich to na stres związany z możliwością społecznego ośmieszenia się.
Osoby (w szczególności dzieci) z Zespołem Aspergera przejawiają również problemy fizyczne oraz związane ze sferą zmysłów. Bardzo często cechuje je niezdarność motoryczna, która objawia się w niezdarnym, czasem wręcz dziwnym sposobie chodzenia. W efekcie osoby takie odrzucają sporty związane z piłką i aktywności związane z utrzymaniem równowagi. Problemy tych ludzi dotyczą również motoryki małej, które przejawiają się w drobnych, subtelnych czynnościach takich jak np. wiązanie sznurowadeł. Bardzo często też niewyraźnie piszą.
Dzieci z Zespołem Aspergera są znacznie częściej wrażliwe na bodźce zmysłowe. Niektóre zapachy, dźwięki lub światła mogą być dla nich nieprzyjemne do tego stopnia, że zaczynają czuć się fizycznie chore. Zdarza się, że jasne lub migające światło jest dla tych osób nie do zniesienia. Podobnie dzieje się w sferze słuchu i węchu. Mogą odczuwać ogromny dyskomfort, kiedy usłyszą wysokie tony, nagły hałas bądź gdy poczują jakiś silny, drażniący nos zapach. Dzieci te nie znoszą też dotyku niektórych materiałów i są wrażliwe na niewygodne ubrania. Bardzo często nie chcą być dotykane w niektórych sferach ciała, gdyż może sprawiać im to ból. Swój wysoki próg bólu mogą wyrażać też przez zachowanie. Na przykład, jeśli dziecko boli noga, nie trzyma jej i nie skarży się jak inni, ale staje się poirytowane, niechętne do współpracy czy rozmowy.
Osoby z Zespołem Aspergera cechuje też słaba orientacja w przestrzeni oraz trudności z percepcją zarówno słuchową, jak i wzrokową. Potrzebują oni wielu wskazówek, pomagających odnaleźć im właściwy kierunek. Ciężko ocenić im bliskość danego obiektu. Mają też problem w odróżnieniu go od tła. Osoby te mają podobny problem w odniesieniu do słuchu – nie potrafią oddzielić dźwięku od hałasu w tle. Nie zrozumieją też, co się do nich mówi, jeżeli istnieją konkurencyjne, rozpraszające hałasy.
Anna Stasiuk
